عملکرد روتور و استاتور در الکتروموتور
الکتروموتور یکی از اصلی‌ترین تجهیزات الکتریکی است که انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند. در قلب این دستگاه، دو بخش کلیدی به نام روتور و استاتور وجود دارد که نقش اصلی در تولید حرکت چرخشی را بر عهده دارند.
۱. استاتور (Stator) — بخش ثابت موتور
استاتور بخش ثابت الکتروموتور است که شامل هسته آهنی و سیم‌پیچ‌ها می‌شود. این سیم‌پیچ‌ها به منبع برق متصل هستند و وقتی جریان الکتریکی از آن‌ها عبور می‌کند، یک میدان مغناطیسی دوار ایجاد می‌شود.
-
وظیفه اصلی: تولید میدان مغناطیسی لازم برای به حرکت درآوردن روتور.
-
اجزا: هسته آهنی لایه‌لایه، سیم‌پیچ مسی یا آلومینیومی، و قاب موتور که همه را در جای خود نگه می‌دارد.
-
نکته فنی: طراحی و کیفیت سیم‌پیچ‌ها و جنس هسته تأثیر مستقیم بر بازده و توان موتور دارد.
۲. روتور (Rotor) — بخش متحرک موتور
روتور در مرکز استاتور قرار دارد و بخش چرخان الکتروموتور است. این قطعه معمولاً شامل یک هسته آهنی و هادی‌هایی (میله‌ها یا سیم‌پیچ‌ها) است که میدان مغناطیسی ایجاد شده توسط استاتور را دریافت می‌کنند.
-
وظیفه اصلی: دریافت انرژی مغناطیسی از استاتور و تبدیل آن به حرکت چرخشی.
-
انواع:
-
روتور قفس سنجابی (پرکاربرد در موتورهای القایی)
-
روتور سیم‌پیچی‌شده (قابل کنترل بهتر برای راه‌اندازی)
-
-
نکته فنی: کیفیت بالانس و یاتاقان‌ها نقش مهمی در عملکرد نرم و بدون لرزش روتور دارد.
۳. همکاری روتور و استاتور
زمانی که استاتور میدان مغناطیسی دوار تولید می‌کند، این میدان به روتور القا شده و باعث ایجاد جریان الکتریکی در هادی‌های آن می‌شود. این جریان با میدان مغناطیسی استاتور واکنش نشان داده و گشتاور مکانیکی ایجاد می‌کند. در نتیجه، روتور شروع به چرخیدن کرده و توان مکانیکی برای به حرکت درآوردن تجهیزات مختلف (مانند پمپ‌ها، فن‌ها یا نوار نقاله‌ها) تولید می‌شود.
۴. جمع‌بندی
به زبان ساده:
-
استاتور مثل مربی فوتبال است که برنامه و تاکتیک (میدان مغناطیسی) را تعیین می‌کند.
-
روتور مثل بازیکن است که دستور را اجرا کرده و توپ را (حرکت مکانیکی) به جلو می‌برد.
